آسبادهای نشتیفان

• 1397/01/08
• 0 کامنت
• 1747 تعداد بازدید

آسبادهای نشتیفان یکی از عظیم ترین آسیاب‌های بادی جهان بوده و مجموعه های خشت، گل و چوب بازمانده از دوره ی صفویه است. براساس تحقیقات انجام گرفته گفته شده که بیش از سه هزار سال است که آسیاها در ایران زمین، به ویژه در ناحیه سیستان ساخته و استفاده می شده و اختراع آسیای بادی در ناحیه سیستان ایران، نوعی از انطباق با شرایط ویژه مناطقی است که منابع آب کافی نداشته‌اند ولی در عوض بادخیز بوده‌اند.

علت این که تمام این آسیاها در این منطقه ساخته شده‌اند، وجود یک گذرگاه بادخیز است که از شمال به جنوب و به عرض تقریبی صد کیلومتر از این نقطه می‌گذرد. در تابستان باد صد و بیست روزه از شمال، یعنی استپ‌های قزل قوم (ترکمنستان) به جنوب (سیستان) می‌وزد.

آسبادهای بادی نشتیفان شاهکار مهندسی ایرانی است. این آسبادها شباهتی به آسیاب های بادی دیگر ندارد. بنای آسیاب‌ها خشتی است و محور پره‌های آن که با نیروی باد می‌چرخد، حالت عمودی دارد و مستقیماً به سنگ آسیاب متصل می‌شود. این بنا، از دو قسمت مجزا تشکیل شده است؛ سالن اصلی و محفظه چرخ و پره. سالن اصلی را که محل انبار غله و نیز، سنگ‌های عظیم آسیاب است، خلاف جهت باد ساخته‌اند تا هنگام وزش باد، مشکلی برای ادامه فعالیت ایجاد نشود. پره‌های آسیاب که در قسمت فوقانی قرار دارد، از چوب ساخته شده‌است.

منابع مکتوب درباره آسبادهای نشتیفان

مورخان زیادی در آثار خود به وجود آسیاهای بادی در سیستان اشاره کرده اند.

مسعودی (سده چهارم هجری) در مروج الذهب، می‌گوید: سیستان دیار باد و ریگ است و همان شهر است که گویند باد آن‌جا آسیاها را می‌گرداند و آب را از چاه می‌کشد، باغ‌ها را سیراب می‌کند و در همه دنیا شهری نیست که بیشتر از آن‌جا از باد سود برد و خدا داناتر است.

استخری، با تأیید این موضوع می‌گوید: در آن‌جا بادهای قوی می‌وزد به طوری‌که به آن سبب، چرخ‌هایی که با باد می‌چرخند، ساخته شده‌است.

مقدسی در کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، در خصوص شگفتی‌های منطقه می‌نویسد: آسیاهای بادی سگستان، پوشنگ دژ زارنج و خود آن شن‌زارها همه از شگفتی‌های بی‌شمارند.

ابن حوقل دربارهٔ سیستان می‌نویسد: در سیستان بادهایی سخت مداوم می‌وزد و به همین سبب در آن‌جا آسیاهای بادی برای آرد کردن گندم ساخته‌اند.

قزوینی جغرافی‌دان مشهور، دربارهٔ سیستان می‌نویسد: در آن‌جا هرگز باد آرام نمی‌گیرد و با توجه به آن، آسیاهایی ساخته شده‌است که تمام خرد کردن ذرت با آن چرخ‌ها انجام می‌گیرد. آنجا سرزمین گرمی است و چرخ‌هایی که با باد کار می‌کنند.

در کتاب تاریخ سیستان آمده‌است: اما آنچه که در ذات سیستان موجود است که در سایر شهرها نیست… دیگر آسیا چرخ کنند تا باد بچرخاند و آرد کند و دیگر شهرها مقدر باید یا به دست آسیا کنند و هم از این چرخ‌ها ساخته‌اند تا آب کشد از چاه به باغ‌ها و به زمین که از آن کشت کنند چه اگر آب تنگ باشد همچنین بسیار منفعیت از باد گیرند.

آسبادهای نشتیفان کجاست

نشتیفان در حاشیه جاده قاین و ۳ کیلومتری جاده تایباد - تربت حیدریه، ۸ کیلومتری جنوب غربی سنگان، در جنوب شرقی و  ۲۰ کیلومتری شهر خواف، در استان خراسان رضوی قرار دارد.