کاخ و عمارت

کاخ، کوشک یا قصر به محل اقامت خانواده سلطنتی، رئیس دولت، مقامات عالی‌رتبه و اشراف گفته می‌شود. گاهی به بناها، ساختمان‌ها و سازه‌های بزرگ دیگر نیز کاخ گفته می‌شود. کاخ فرعون در تبس، کاخ‌های تخت جمشید و کاخ‌های آشوری نینوا از قدیمی‌ترین کاخ‌های جهان هستند.

عمارت خانه مسکونی بسیار بزرگ را گویند. ریشه کلمه از فرانسوی قدیمی و از کلمه مانسیو در لاتین، به معنای بزرگ است. معادل‌های دیگر آن می‌تواند کاخ یا قصر باشد.

بسیاری از کاخ های تاریخی در حال حاضر به عنوان های دیگری مانند پارلمان، موزه ها، هتل ها و یا ساختمان های اداری استفاده می شود. کاخ در وسیع ترین شکل خود فقط یک ساختمان تنها نبود، بلکه یک مجتمع کامل محسوب می شد که می توانست تا یک مایل طول و بیش از یک و نیم مایل عرض داشته باشد.

این مجتمع برای تمامی نیازهای خصوصی و رسمی دربار طراحی می شد که مطابق با آن اقامتگاه خصوصی وسیع پادشاه و ملتزمینش به همراه تسهیلاتی برای محافظان وی شامل سربازخانه، اسلحه خانه، واصطبل و دیوانهای مختلفی برایمقامات وی که تماما در بین دیوارهای کاخ قرار می گرفته، در نظر گرفته می شده است.

در طرح معماری کاخ همواره تلاش می‌شده فضا‌ها بویژه در اندرونی گوناگون باشند با آن که نمای ساختمان به صورت جفت یا قرینه بوده ولی در طرح معماری درونی پاجفت یا ناقرینه کار می‌شده است و گاه طرح دوم اشکوب دوم با اشکوب همکف تفاوت می‌کرده‌است مانند کاخ هشت بهشت اصفهان.

آشنایی با کاخ ها و عمارت ها

کاخ شهربانی
1398/03/23 0 0

کاخ شهربانی ساختمانی است که در سال ۱۳۱۵ در میدان مشق (باغ ملی)، در مرکز شهر تهران برای اداره شهربانی تهران ساخته شد. وزارت امور خارجه ایران در ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
مجموعه قزاقخانه
1398/02/30 0 0

عمارت قزاقخانه، نخستین ساختمان در مجموعه باغ ملی (میدان مشق سابق) می باشد که مربوط به دوره قاجار و دوره پهلوی بوده و بخش عمده ای از آن ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
خانه زینت الملک
1397/02/18 0 0

خانه زینت الملک یا زینت الملوک، در ضلع غربی باغ نارنجستان قوام قرار دارد و به دلیل سکونت خانم زینت الملک قوامی، دختر حبیب الله خان (قوام الملک چهارم) ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
باغ نارنجستان قوام
1397/02/16 0 0

مجموعه باغ نارنجستان قوام مجموعه ای از ابنیه تاریخی و سکونتی است که بعد از به حکومت رسیدن قوام السلطنه در فارس، (در سال ۱۲۵۲ ه. ق)، در محله ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ صد ستون تخت جمشید
1396/12/18 0 0

کاخ صدستون که دومین کاخ مجموعه تخت جمشید، از نظر وسعت است، صد ستون دارد که هر کدام ۱۴ متر ارتفاع داشته‌اند. البته بنای دیگری در خزانه ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ سه در تخت جمشید
1396/12/18 0 0

کاخ سه‌در، تالار شورا، دروازه شاهان، سه دروازه، سه دری یا کاخ مرکزی، در مرکز کوشک شاهی تخت‌جمشید قرار دارد. قبل تر بنای این کاخ را به داریوش بزرگ ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ هدیش
1396/12/17 0 0

کاخ هدیش که کاخ خصوصی خشایارشا بوده‌، در مرتفع‌ترین قسمت صفهٔ تخت جمشید قرار دارد. هدیش به معنای جای بلند است و چون نام زن دوم خشایارشا ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ تچر
1396/12/12 0 0

کاخ تَچَر، کاخ تچرا، تالار آینه یا کاخ اختصاصی داریوش بزرگ به معنای خانه زمستانی از نخستین کاخ‌هایی است که بر روی صفه تخت جمشید کشف گردید. سنگهای ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ آپادانای تخت جمشید
1396/12/11 0 0

کاخ آپادانا یا کاخ بار داریوش و خشایارشا یکی از کاخ‌های اندرونی و از قدیمی ترین کاخ های تخت جمشید است که به فرمان داریوش کبیر، ساخت آن آغاز و در ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ مروارید
1396/10/28 0 0

کاخ مروارید یا کاخ شمس در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ با زیربنای ۲۵۰۰ متر برای اقامت شمس پهلوی، خواهر محمدرضا شاه پهلوی، ساخته شد. این بنا توسط ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ اردشیر بابکان
1396/10/26 0 0

کاخ اردشیر بابکان در دوران اردوان پنجم واپسین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان بنیادگذار سلسلهٔ ساسانی در سده ۳ میلادی ساخته شد. به انگیزه ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کاخ آپادانای شوش
1396/10/25 0 0

کاخ آپادانای شوش قصر زمستانی شاهان هخامنشی و کاخ اصلی داریوش یکم بوده‌است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی، در حدود سال‌های ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
عمارت کلاه فرنگی رشت
1396/07/28 0 0

عمارت کلاه فرنگی رشت بنایی فاخر و به یادگار مانده از اواخر دوران قاجار است. مالک اصلی پارک اکبر خان بیگلربیگی از مالکان و حکم‌رانان قدیم گیلانی ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
چهلستون اصفهان
1396/07/28 0 0

باغ و عمارت چهلستون، یکی از مکان های دیدنی و تاریخی استان اصفهان و نمونه ای از یک باغ سلطنتی بوده که در دوران صفویه احداث شده است. این ...

گروه(ها):
ادامه مطلب

معماری و کاربری کاخ ها در ایران

احداث کاخها در ایران به گذشته‌های بسیار دور بازمی‌گردد. مفهوم امروزی کاخ با مفهوم این کلمه در گذشته متفاوت است. در گذشته بناهایی منفرد با نوعی معماری برتر از دیگربناها احداث می‌گردید که کاربردهای متعددی داشت؛ مثلاً، ممکن بود زمانی به عنوان معبد و نیایشگاه و گاه به جای قلعه دفاعی و سرانجام برای سکونت حکمرانان استفاده شود (چغازنبیل).

بتدریج ماهیت این بناها تغییر یافت و کاخها یا قصرها در ایران مقر حکومت سلسله‌های مختلف شد؛ برای مثال در زمان هخامنشی تخت جمشید، در زمان اشکانی کاخ آشور، در زمان ساسانی تیسفون و کسری و سروستان را می‌توان نام برد. در دوره اسلامی اینگونه بناها بتدریج برای سکونت و امور حکومتی استفاده گردید.

از صدر اسلام کاخ یا بنای با شکوهی که در مقیاس برتر ساخته شده باشد، به جای نمانده است. شیوه معماری کاخ العمره و کاخ المشتی ـ که در زمان امویان احداث گردید و بقایای آن هنوز پابرجاست ـ از شیوه هنری عهد ساسانی اقتباس شده است.

از زمان صفوی احداث کاخها وارد مرحله تازه‌ای شد و در پایه تختهای سه‌گانه آنها (تبریز، قزوین و اصفهان) نمونه‌های جالب توجهی ساخته است. کاخهای چهل ستون، هشت بهشت و عالی قاپوی اصفهان، صفی آباد بهشهر، فین کاشان و فرخ‌آباد ساری از مهمترین نمونه‌های شیوه معماری عهد صفویان هستند. ایجاد کاخها به همین شیوه تا عهد نادرشاه (مانند کاخ خورشید کلات) و عهد قاجار (مانند کاخ صاحبقرانیه و شمس‌العماره) ادامه یافت.

کاخها در ایران نقشه‌های گوناگونی داشته است: برخی کوشک مانند بوده‌اند (مانند هشت بهشت صفی آباد), بعضی نقشه مربع و مستطیل داشته‌اند و برخی چند ضلعی بوده‌اند. مهمترین مسئله در ساختن کاخها، بویژه از عهد صفوی به بعد، تزیین با کاشیکاری، گچبری، آیینه کاری و سنگ کاری است.