برج تاریخی

برج در لغت بنای بلند و باریک استوانه‌ای یا چند پهلو است که بیشتر برای دیده بانی و دفاع مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

برج‌ها معمولاً برای استفاده از ارتفاع بلندشان ساخته می‌شوند و می‌توانند به تنهایی ایستایی داشته باشند یا به عنوان بخشی از یک ساختار یا ساختمان بزرگتر مورد استفاده قرار بگیرند.

وجه تسمیه برج

واژه «بُرجْ» عربی شده واژه «بُرگْ» است که از واژه اولیه در زبان یونانی وارد زبان آرامی و سپس عربی و در نهایت به ایران راه یافته است و هم‌خانواده با واژه burg در زبان‌های آلمانی، هلندی و انگلیسی باستان، borg در زبان‌های اسکاندیناوی، burgh در انگلیسی میانه و اسکاتس است.

همچنین در ‫فارسی ‫ميانه‬ واژه برز همانند البرز به معنای «بالا، بلند، بزرگ» با واژه «بُرجْ» هم‌خانواده است.

قدیمی ترین برج‌ها

برج‌ها از زمان ماقبل تاریخ توسط بشر مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. بعضی از مثال‌ها و بقایای به جا مانده در شمال اسکاتلند، برج‌ها و قلعه‌های مخروطی شکل آن زمان هستند.

چینی‌ها، از برج‌ها به عنوان یک ساختار جامع و یکپارچه، مثل دیوار بزرگ چین استفاده می‌کرده‌اند که مربوط به دویست و ده سال قبل از میلاد مسیح می‌باشد.

این مورد و مثال‌های بعدی در تمدن رم، بر استفاده حفاظتی و نگهبانی برج‌ها و نقشی که ساختمان‌های بلند در این زمینه بر عهده داشته‌اند تأکید می‌کند. برای مثال، برج‌های ساعتی شکلی که در اسپانیا کشف شده‌ و مربوط به هزاره اول میلاد است، از منشأ تمدن فینیقی‌ها و آفریقایی‌ها مشتق شده‌ و برج‌های هشت گوشه رومی‌ها که برای حفاظت از کاخ‌ها و قلعه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته، مربوط به حدود سال سیصد میلادی است.

یک نمونه برجسته از یک برج ناتمام، برج هاسیان در مراکش می‌باشد که کار ساخت و ساز آن در سال ۱۱۹۹ ناتمام ماند. این برج امروزه به صورت یک آرامگاه در همان مکان بر جا مانده‌است.

برج شناخته شده دیگر، برج پیزا، در ایتالیا می‌باشد که کار ساخت و ساز و احداث آن از سال ۱۱۷۳ تا ۱۳۷۲ به طول انجامیده‌است.

برج‌های هیمالیا، برج‌هایی از جنس سنگ هستند که در فلات تبت قرار دارند و تقریباً می‌توان گفت که بین قرن‌های ۱۴ و ۱۵ ساخته شده‌اند.

بعضی از برج‌های قدیمی ساخته شده در ایالات متحده آمریکا عبارتند از: برج شهر میلواکی که در این شهر و در سال ۱۸۹۵ ساخته شد و برج «ویسکونسین» و ساختمان «ولورث» که کار ساخت آن در سال ۱۹۱۳ در نیویورک یه پایان رسید.

کاربردهای برج‌ها

- آسمان خراش‌ها

نوع پیشرفته و جدید برج‌ها که آن‌ها را به نام آسمانخراش می‌شناسیم، مساحت کمتری از زمین را به نسبت فضای درونی و ارتفاع خود اشغال می‌کنند. آسمانخراش‌ها معمولاً در دسته برج‌ها طبقه‌بندی نمی‌شوند، اگر چه بیشتر آن‌ها ساختاری شبیه به برج‌ها دارند و طراحی آن‌ها هم به برج شباهت دارد.

- کاربردهای استراتژیک برج‌ها

در تاریخچه برج‌ها، این ساختمان‌های بلند مرتبه، امکاناتی را برای استفاده‌کنندگان خود به وجود می‌آورده‌اند مانند مشاهده بهتر زمین‌ها و مناطق تحت حفاظت یا جنگی، یا فراهم آوردن نمای بهتری از مناطق اطراف که می‌تواند شامل مناطق نظامی نیز باشد. برج‌های محاصره‌ای، بر روی دیوارهای امنیتی بلند یا در کنار اهداف نظامی نصب می‌شده‌اند. امروز استفاده استراتژیک از برج‌ها در زندان‌ها یا مناطق نظامی خلاصه شده‌است.

- انرژی پتانسیل

با استفاده از نیروی گرانش که اجسام و جرم‌ها را به سمت پایین می‌کشد، یک برج نیز می‌تواند به عنوان ذخیره‌کننده مواد و مایعات عمل کند. مانند سیلوها و مخزن‌ها یا منبع‌ها و برج‌های آبی؛ یا هدف گرفتن یک وسیله و فشار آن بر روی زمین مانند برج مته زنی و حفر چاه.

- بهبود بخشیدن به ارتباطات

برج‌هایی مانند فانوس‌های دریایی، برج‌های زنگ دار و برج‌های پیغام رسان، برای ارتباط در فاصله‌های دور تر مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. در سال‌های اخیر، دکل‌های رادیویی و برج‌های مخابراتی تلفن‌ها، ارتباطات را به وسیله افزایش برد فرستنده‌ها، بسیار آسان‌تر نموده‌اند.

- پشتیبانی حمل و نقل

برج‌ها، همچنین می‌توانند به‌عنوان پشتیبان پل‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. آن‌ها می‌توانند به ارتفاعی دست پیدا کنند که حتی بتوانند با ساختمان‌های بلندی در بالای آب رقابت کنند. این استفاده از ویژگی برج‌ها، در پل‌های آویزان و پل‌های کابلی رواج بیشتری یافته‌است. استفاده از شاه تیرها و تیرهای حامل اصلی بار، که یک نمونه ساده از برج‌ها محسوب می‌شوند، همچنین می‌تواند به ساختن پل‌های راه‌آهن، سیستم‌های حمل بار و تجهیزات، و بندرگاه‌ها کمک فراوانی نماید.

آشنایی با برج های تاریخی

سازه‌های آبی شوشتر
1398/01/17 0 0

سازه‌های آبی شوشتر یا نظام آبی تاریخی شوشتر، مجموعه‌ای به هم پیوسته از پلها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
برج قربان
1397/02/24 0 0

برج قربان، مدفن شیخ السلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء همدانی و جمعی از امرای سلجوقی و از آثار تاریخی قرون هفتم یا هشتم هجری است. در سال ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
کعبه زرتشت
1396/12/25 0 0

کعبه زرتشت، بنای سنگی چهارگوش و پله‌داری است که در محوطه نقش رستم و در فاصله ۴۶ متری و روبروی آرامگاه داریوش دوم قرار گرفته است. بر بدنهٔ ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
برج کلاه فرنگی شوشتر
1396/10/13 0 0

برج کلاه فرنگی شوشتر با ارتفاع حدود هفت متر، یک بنای هشت ضلعی است که در کنار رود کارون (شاخه شطیط) و نزدیک به بندمیزان قرار گرفته است ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
برج فیروزآباد
1396/08/26 0 0

برج فیروزآباد قلعه ای بسیار قدیمی است که مناره آجری آن که ۱۸ متر ارتفاع دارد، از قرن هفتم هجری هم چنان پابرجاست، ولی ارتفاع اولیه اون بیشتر بوده ...

گروه(ها):
ادامه مطلب
برج سه گنبد
1396/08/07 0 0

برج سه گنبد ارومیه، برج مقبره ای به جا مانده از دوران سلجوقی و متعلق به سال 580 هجری قمری می باشد. مقبره یا برج آجری سه گنبد متعلق به قرن ...

گروه(ها):
ادامه مطلب

برج در سرزمین های اسلامی و ایران

در سرزمین‌های شرق اسلامی، برج عنصر اصلی استحکاماتی است که از دوره فتوح تا هنگام به کارگیری توپخانه، ارزش و سودمندی خود را حفظ کرده است.

براساس کاوش‌های باستان‌شناسان، کاربرد برج به عنوان عاملی تقویتی و دفاعی، به دوران شکل گیری شهرنشینی در فلات ایران برمی‌گردد و از آن پس همواره در بنای زیستگاه‌های انسانی به آن توجه شده است.

البته برخی برج ها جنبه نظامی نداشته اند. طرح معماری برخی از این برج‌ها بسیار ساده بود؛ نخستین نمونه‌های آن برج‌هایی مستطیل شکل‌اند با دیوارهای خارجی مجهز به برجستگی‌های نیمدایره که در ویرانه‌های اقامتگاه‌های امویان برجای مانده است.

برج‌های ایران گاه به صورت حصاری استوانه‌ای و مستقل، در نزدیکی دیوار شهر یا قلعه ها قرار داشته و گاه نیز متصل به استحکامات قلعه ساخته می‌شده‌اند. شکل برج‌هایی که در گوشه‌های حصار قلعه ها تعبیه می‌شد، مدور و برج‌های دیوارهای جانبی نیمدایره و گاه مستطیل بوده است.

در ایران، برج دارای کاربردهای متعددی بوده، به طوریکه علاوه بر قلعه ها، در دو سوی در ورودی کاروانسراها نیز، به منظور دیده بانی ساخته می شد.