شهر حریره

شهر حریره با قدمت ۸۰۰ ساله بازمانده شهر پیشین کیش است و در میانه کرانه شمالی جزیره قرار دارد. حریره از جاذبه‌های کم‌نظیر جزیره کیش است که روزگاری بندر مهم و مرکز ارتباطی میان هند و چین با ایران و اروپا بوده و امروزه بقایای آن بصورت پشته‌های خاکی بزرگ، برجا مانده است.

در خرابه های این شهر، اشیا قدیمی ظروف سفالی، چینی و سکه های قدیمی یافت شده است.

وجه تسمیه شهر حریره

این شهر به نام بانویی به اسم "حریره" که زمانی ملکه این شهر بوده، نامگذاری شده است.

بنا به نظر دیگری این شهر به علت سرسبزی و حریر گونه بودنش، حریره نام گرفت.

تاریخچه شهر حریره

در میانه‌های سده چهارم (۳۵۶ ه. ق) بندر تجاری- اقتصادی سیراف (شهری باستانی و یکی از قدیمیترین بنادر ایران واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر) ویران شد و بازرگانان سیرافی با توجه به موقعیت ویژهٔ خود، به دنبال مأمنی دیگر، توانستند جای پای خود را در جزیره کیش محکم کنند، که این امر منجر به ایجاد شهر حریره شد. شهر باستانی حریره، یادگار دوران شکوفایی و رونق اقتصادی و تجاری این جزیره می‌باشد.

زمان رونق شهر حریره، از قرن چهارم تا اوایل قرن دهم هجری قمری بوده‌ است. در واقع پر رونق ترین دوره اسلامی کیش، به سده هشتم هجری مربوط بوده به گونه ای که این قرن را باید دوران طلایی کیش دانست.

انتخاب مکان مناسب برای شهر حریره

انتخاب این بخش از جزیره برای ایجاد شهر حریره، طبیعی‌ترین و معقول‌ترین انتخاب بوده است. به این دلیل که ساحل صخره‌ای مرتفع آن از سطح دریا تقریبا ۱۰ متر بلندتر است و وجود ۳ خلیج و دماغه که نقش بندرگاه طبیعی دارد و همچنین دریای نسبتاً آرام‌تر از دیگر کرانه‌ها و سواحل جزیره، خود عامل شکل‌گیری شهر در ساحل شمالی شده است.

شغل مردم شهر حریره

اکتشافات اخیر نشان می دهد که ساکنان جزیره کیش در دوره ایلخانی، علاوه بر صید ماهی و تجارت مروارید و مبادله سایر مصنوعات با دیگر سرزمین ها، به تولید شیشه نیز اشتغال داشته اند و صادر کننده آن نیز بوده اند چرا که حجم کارگاه های شیشه گری در سطح شهر، فراتر از مصرف خود ساکنین است.

ویژگیها و بخشهای مختلف شهر حریره

وسعت این شهر باستانی ۱۲۰ هکتار است. محوطه باستانی حریره، براساس نتایج کاوشهای باستان‌شناسی انجام شده تا امروز، از مجموعه ساحلی و عمارت اعیانی، حمام، مسجد تاریخی، کارگاه شیشه گری و قنات‌های قدیمی تشکیل یافته‌ است.

شهر حریره درست در کنار دریا ساخته شده و دارای معماری و فضاهای ناشناخته‌ای است. مجموعه کانال‌های افقی و زیرزمینی و چاه‌های متعدد در گوشه و کنار، مجموعهٔ بسیار جالب و نادری را تشکیل می‌دهد که هنوز عملکرد آن‌ها روشن نیست، اما به نظر می‌رسد که ارتباط مستقیم، با فعالیت‌های صیادی (صید ماهی، مروارید و مرجان) داشته و برای دسترسی آسان‌تر به دریا احداث گردیده‌ است.

ارتفاع بعضی از ساختمان ها در این شهر به بیش از ۶ متر می رسید که حکایت از وجود طبقات متعدد ساختمان ها دارد.

عملیات اکتشافی باستان شناسی بقایای شهر تاریخی حریره در سه مجموعه مجزا انجام شده است. این سه مجموعه عبارتند از: عمارت اعیانی، مجموعه حمام، بخش کارگاهی و صنعتی

- عمارت اعیانی شهر حریره

این عمارت در فاصله ۳۰۰ متری جنوب مجموعه ساحلی و در میانه راه دسترسی به ساحل صخره ای شمال محوطه قرار دارد. این عمارت شامل یک خانه بزرگ شمالی و خانه ای کوچک تر در جنوب آن است. سطح کاوش شده حدود ۹۰۰ مترمربع می باشد.

خانه اعیانی شهر حریره یادآور خانه‌های چندخانوار قدیمی در داخل فلات ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و این خانه‌ها یکی از نمادها و نمونه‌های قدیمی خانه‌های حاشیه خلیج فارس محسوب می‌شود.

علاوه بر وسعت خانه و همچنین فضاهای مختلف و متنوع آن، کاشی‌های ستاره‌ای شکلی که در این خانه به دست آمده‌، همانند کاشی‌هایی است که زینت بخش بناهای مهم ایلخانی ایران، همچون تخت سلیمان و سلطانیه است.

پیدایی این مقدار کاشی که یقیناً عنصر وارداتی به جزیره است نشان می‌دهد که این عمارت به یکی از ثروتمندان کیش تعلق داشته‌ است.

- مجموعه حمام شهر حریره

در ناحیه شمال غربی خانه اعیانی، حمامی است با صحن‌های متعدد که حصار آن به مساحت تقریبی ۵۰۰ مترمربع می‌رسد. سربینه و گرمخانه و تون حمام در جنوب بخش ذکر شده قرار گرفته و توسط راهرو سرپوشیده‌ای از آن جدا شده‌است. دو خزینه کوچک و بزرگ در جنوب گرمخانه، آخرین بخش ساختمان را تشکیل داده‌اند.

باستان شناسان معتقدند این حمام که شاید در نوع خود از قدیمی‌ترین حمام‌های ایرانی باشد، دو دوره متمایز و مجزا از هم (دوره ایلخانی – دوره تیموری) دارد. به نظر می‌رسد که این بنا حمامی خصوصی بوده و به صاحب مجموعه اعیانی تعلق داشته‌ است.

- بخش کارگاهی و صنعتی

این بخش در کنار ساحل قرار دارد. در تحقیقات باستان شناسی مشخص شده که اتاق هایی با کف شیاردار در این بخش، برای گرفتن شیره خرما طراحی شده و شیره با عبور از شیارهای کف اتاق، در مخزنی که گوشه اتاق وجود داشت جمع آوری می شده. انتقال کوزه های سنگین شیره خرما یا هر کالای تجاری سنگین یکی از دلایل احتمالی ایجاد حفره های در ساحل است که از آن طریق کالا را درون قایق می گذاشتند و به کشتی منتقل می کردند.

یکی از حفره های آن دارای پله هایی است که بنا بر اعتقاد کارشناسان به صورت مثبت و منفی کار شده و حمل بار را برای انسان آسان می کرد. حفره های بسیار که در طول ۳ کیلومتر ساحل کیش وجود دارد بیان کننده حجم بالای تجارت در سهر باستانی حریره در گذشته بوده است.

همچنین کارگاه های تولید شیشه در جریان کاوش های باستان شناسی کشف شده که شامل اجزا متفاوتی همچون کوره در یک محدوده وسیع می باشد. این مجموعه شامل چند فضای معماری است که در داخل آن تعدادی کوره شیشه گری کشف شده و در اطراف این کوره ها مقادیر زیادی قطعات و اشیا شیشه ای پیدا شده که نظریه وجود کارگاه های شیشه گری را به قطعیت می رساند.

- مسجد شهر حریره

معماری مسجد شهر حریره مربوط به دوره سلجوقی بوده که در محدوده ای نامنظم با مساحت ۲۰۰۰ مترمربع یافت شده است. این مسجد در هیچ قسمتی دارای سقف نبوده و یک مناره و چهار محراب در آن شناسایی شده است و علاوه بر محل عبادت، جایگاه تجمع و اسکان پاره وقت تجار بوده است.

- بندرگاه شهر حریره

نزدیک به ساحل، آثار باستانی عظیم اسکله و لنگرگاه شهر حریره به همان صورت اولیه دیده می شود که با چند راهرو و دهانه سنگی به دریا راه دارد. این بنا دارای پشتیبان های نیم دایره بیرونی است.

- بخش‌های اطرف شهر حریره

• در منتهی الیه بخش شمالی این بنا، کنار ساحل صخره ای بلند با فاصله کمی از دریا، پستی و بلندی‌ها گوناگون، بقایای دیوارها، چاه‌ها و کانال‌های آب که به چشم می‌آید نظر بیننده را به سوی خود جلب می‌کند.

در ابتدا تصور می‌شد که این آثار هیچ ارتباطی به هم ندارند و فقط مییشود حدس زد که این آثار قسمتی از شهر قدیم حریره بوده و به نوعی با فعالیت‌های دریایی ارتباط دارند.

• در کناره ساحل شهر حریره و در مجاورت مجموعه صنعتی، شش چاه و یک پلکان سنگی در بیرون مجموعه و چهار چاه در داخل مجموعه که در حین حفاری دیده شد وجود دارد.
• در دهانه خلیجی که در سمت شرق این مجموعه قرار گرفته توده‌های صدف‌ها و گوش ماهی‌های شکار شده را می‌توان دید که نشانهٔ فعالیت‌های صیادی مخصوصاً صید مروارید در گذشته‌ است.

شهر حریره کجاست

شهر حریره در شمال جزیره کیش، در کنار مجموعه ورزشی المپیک، در استان هرمزگان واقع شده است.