طاق گرا

• 1397/04/25
• 0 کامنت
• 1776 تعداد بازدید

طاق گرا یا طاق شیرین یا همان اریکه سلطنتی، یک اثر باستانی مربوط به دوره ساسانیان است و باستان شناسان آن را مانند یک ایستگاه مرزی تشخیص داده‌اند. در نزدیکی شهر سرپل ذهاب و در مسیر اصلی راه کرمانشاه – قصرشیرین گردنه ای صعب العبور وکوهستانی، به نام پاتاق است که یکی از قدیمیترین راههای بازرگانی وادامه جاده ابریشم می باشد و بنای طاق گرا در کنار این جاده تاریخی ساخته شده است.  به علت تغییر مسیر، این راه و بنای طاق گرا اکنون در شیب‌های پائین جاده آسفالته قرار گرفته‌است. 

این بنا فاقد سنگ نبشته است و بر روی آن تنها دو علامت كنده شده که از دوره پارتها به جا مانده است.

وجه تسمیه طاق گرا

تاکنون علت نامگذاری طاق گرا کاملا مشخص نشده است ولی احتمالا از یک کلمه کردی به معنی قوس بزرگ گرفته شده است. همچنین گرا در لغت به معنای مسیری برای نشانه گرفتن به وسیله توپ انداز می باشد. در برخی منابع به صورت طاق کرا / گرا (در لغت به معنای سرتراش و دلاک آمده است) و در جاهای دیگر به نامهای گره – گیره یا  احتمالأ گریوه در اوستا و گریوگ در فارسی میانه، به معنای گردنه آمده است.

تاریخ ساخت و کاربری طاق گرا

در مورد زمان ساخت این بنا اختلاف نظرهایی وجود دارد. برخی آن را به دوره اشکانی و برخی دیگر آن را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند. اما آنطور که از مدارک باستانشناسی به دست آمده ظاهراً این بنا در اواخر دوره ساسانی و احتمالاً زمان حکومت خسرو دوم (۶۲۸–۵۹۰م) ساخته شده‌است. اگرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده، اما برای آن کارکردهای متفاوتی از جمله یادگار احداث راه کاروانرو، توقف گاه موکب شاهی، اریکه سلطنتی، پاسگاه مرزی و بنای یادبودی از پیروزی ذکر کرده‌اند.

معماری طاق گرا

بنای طاق گرا، فضای ایوان مانندی است که تمام آن از سنگ ساخته شده و مصالح داخلی دیوارها نیز از لاشه سنگ و ملاط گچ بوده و ابعاد آن ۸۶/۴ متر در ۷۰/۷ متر است. ارتفاع کف بنا از سطح زمین ۲۰/۱ متر و ارتفاع از کف تا لبه قوس ۹۲/۵ متر و از لبه قوس تا زیر گیلویی اول ۲۰/۱ متر است. بلوک های سنگی تشکیل دهنده بنا به صورت مکعب مستطیل تراش خورده اند. به دلایل فراوانی بافت سنگی منطقه، کم هزینه ترین عنصر جهت ساخت این بنا سنگ بوده است.

ورودی بنا به طرف جنوب و مشرف برجاده سنگفرش باستانی بوده و دیوارهای اطراف، برای مسطح نگه داشتن سقف، تا حدودی بلندتر است. دیوارهای داخلی این بنا، حجاری نقوش هندسی دارد.

طاق گرا کجاست

طاق گرا، در گردنه پاتاق، بر سر راه كرمانشاه به سرپل ذهاب و در ۱۵ کیلومتری این شهرستان، در استان کرمانشاه قرار دارد. برای دیدن این اثر، حدود ۲۰۰ متر بعد از ایست بازرسی معروف پاتاق، وارد جاده فرعی در سمت چپ جاده اصلی شده و پس از طی مسافتی حدود ۵۰۰ متر می‌توان به محل مورد نظر رسید.