قلعه الموت

• 1396/12/09
• 0 کامنت
• 1681 تعداد بازدید

قلعه الموت یا قلعه حسن، مقر حسن صباح، یکی از قلعه های تاریخی ایران است. عمده شهرت دژ به علت فعالیت‌های نظامی-امنیتی حسن صباح در آن بوده‌است. حسن صباح از ایرانیانی بود که در دوره سلجوقی قیام کردند. مذهب وی و پیروان، شیعه اسماعیلیه نزاریه بود که شاخه‌ای از پیروان امامان است و امامت را بعد از امام جعفر صادق (ع) حق فرزند وی اسماعیل دانسته و امامان بعدی را از نسل او می‌دانند. حسن صباح، بنیان‌گذار دولت اسماعیلیه در ایران و نیز بانی دعوت مستقل اسماعیلیه نزاری است.

موقعیت قلعه بر فراز صخره‌ای به بلندای ۲۱۶۳ متر از سطح دریا که بلندی صخره از زمین‌های پیرامون خود ۲۰۰ متر و گستره دژ ۲۰۰۰۰ متر مربع می‌باشد. صخره های پیرامون قلعه الموت که رنگ سرخ و خاکستری دارند، در جهت شمال شرقی به جنوب غربی کشیده شده اند.

تاریخچه قلعه الموت

به گزارش حمدالله مستوفی، این قلعه تاریخی ابتدا در سال ۲۲۶ هجری قمری توسط داعی الی الحق حسن بن زید الباقری بنا شده و در شب چهارشنبه ششم رجب سال ۴۸۳ هجری قمری به تصرف حسن صباح درآمده است. وی ۳۵ سال در قعله اقامت داشته است.

این قلعه همچنان در دست دودمان حسن صباح بود تا اینکه در حمله مغول تخریب شد و هلاکوخان آن را آتش زد، اما دوباره در زمان صفویه تجدید بنا شد و تا اواخر صفویه پا بر جا بود و از آن پس به‌عنوان تبعیدگاه و زندان مورد استفاده قرار گرفت. متأسفانه حفاری‌هایی که در دورهٔ قاجار برای یافتن گنج در قلعهٔ الموت انجام شده، سبب ویرانی آن شده‌است.

معماری و ویژگیهای قلعه الموت

این قلعه از دو بخش غربی و شرقی تشکیل شده‌است. قسمت غرب آن كه ارتفاع بیشتری دارد جور قلا یعنی قلعه بالا و پیلا قلا یا قلعه بزرگ و سمت شرقی آن جیر قلا یعنی قلعه پایین و پیاز قلا یا قلعه كوچك نامیده می شود. پیرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه ورود به قلعه در انتهای ضلع شمال شرقی است که کوه‌ هودکان با فاصله‌ای نسبتاً زیاد بر آن مشرف است.

وجود چند كیلومتر آثار ساختمانی و قبرستان در پیرامون قلعه، نشان دهنده وسعت آن بوده است. در دامنه جنوبی قلعه با آنكه شیب تندی دارد و منتهی به پرتگاه می شود ولی باز برای جلوگیری از نفوذ احتمالی دشمنان خندقی به طول 50متر و عرض 2 متر حفر كرده اند، كه مملو از آب بوده است و قسمت بالای خندق، به طور مورب كوه را تراشیده اند و هر شكافی را به دیوار بلند سنگی بسته اند.

طول قلعه حدود ۱۲۰ متر و عرض آن در نقاط مختلف بین ۱۰ تا ۳۵ متر متغیر است. مصالحی كه در بنای قسمتهای مختلف قلعه به كار برده شده عبارتست از : سنگ، ملاط گچ، آجر و كاشی تنبوشه سفالی. سنگ مورد استعمال از همان جنس سنگهای كوه است. در ساختمان دیوارها و برای متصل كردن و نگهداری قسمتهای جلو برجها به قسمتهای عقب، در داخل كار، كلافهای چوبی بطور افقی به كار برده اند.

از آنجا كه در تمام طول سال گروه زیادی در قلعه سكونت داشته و احتیاج زیادی به آب داشته اند، سازندگان قلعه با هنرمندی خاصی اقدام به ایجاد محلهائی جهت ذخیره آب نموده اند و به كمك مجاری كه در دل سنگ كنده اند از فاصله دور آب را بر انبارهای قلعه سوار نموده اند.

در جانب شرق كوه هودكان نهر بزرگی در كوه كنده اند كه یك فرسخ طول آنست كه از رودخانه سیالان تا قلعه ادامه دارد. نهر مزبور به دیو جو معروف است. عطا ملكجوینی درباره نهری كه آب را به قلعه می برده چنین می نویسد :

(از رودخانه ای باسم باهرو جوئی در سنگ كنده و آب به قلعه آورده بودند). احتمال دارد كه نهر مزبور همین دیو جو امروزی باشد.

قلعه الموت کجاست

قلعه الموت در بخش رودبار الموت قزوین، شمال شرقی روستای گازرخان (قصر خان)، در استان قزوین قرار دارد.