معبد آناهیتا کنگاور

معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و محلی برای نیایش آب، در شهر کنگاور در استان کرمانشاه واقع است. این معبد بزرگ ترین تک بنای سنگی ایران است. در گوشهٔ شمال‌غرب این بنا امامزاده و مسجدی برپاست.

آناهیتا فرشته و نگهبان آب و فراوانی و زیبایی و باروری در نزد ایرانیان، دارای مقام بلند و ارجمندی بوده‌ است.

این بنا طی چندین دوره دست خوش آسیب های جدی (آتش سوزی و سیل) قرار گرفته که باعث تخریب بسیاری از آن شده است.

دلیل نامگذاری معبد آناهیتا

در سال ۳۷ میلادی، ایزیدور خاراکسی (مورخ و جغرافیدان یونانی) در یکی از کتب خود به نام ایستگاه های پارتی برای اولین بار از معبد آناهیتا واقع در شهر کنگاور به عنوان معبدی متعلق به آرتمیس نام برد. سپس محققان آن را معبد آناهیتا (الهه ایرانی) معادل آرتمیس دانسته اند. از آن پس این مکان به معبد آناهیتا شهرت یافت.

تاریخچه معبد آناهیتا

بنابر نوشته ها و مستندات تاریخی به نظر می رسد که اولین سنگ بنای این معبد در عصر هخامنشیان ساخته شد و ساخت آن تا دوران های بعد ادامه پیدا کرد و در دوره ی ساسانیان به اتمام رسید. نشانه‌ها و واژه‌های دوره ساسانی بر روی سنگ‌ها حکاکی گردیده‌ است.

برخی از محققین، این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت می‌دهند.

معماری معبد آناهیتا

سبک معماری بنا، شیوه پارتی است. معبد آناهیتا بر روی بستر طبیعی تپه‌ای به نام گچ کن (ناهید) با ارتفاع ۳۲ متر ساخته شده است. این بنای چهار ضلعی مستطیل شکل، در اندازه‌های ۲۰۹ در ۲۲۴ متر، بر فراز تخت سنگ کم ارتفاع سیلیس آتشفشانی قرار دارد. هر ضلع این چهارضلعی (به استثنای ضلع شمالی) به شکل دیواری به ضخامت متر بوده که بر روی آن ردیفی از ستون های قطور قرار گرفته است.

در قسمت جنوبی بنا، پلكان دو طرفه ای به درازای ۱۵۴ متر وجود دارد. نمای اصلی معبد نیز در همین بخش است. تعداد سنگ پله ها، در پلكان شرقی، ۲۶ پله و در پلكان غربی، ۲۱ پله می باشد؛ ولی با توجه به ارتفاع ديوار كه ۸/۲۰ متر از آن باقی مانده به طور يقين تعداد پله ها بيشتر از اين بوده است.

در بخش شمال شرقی بنا نيز دو رديف موازی سنگ های تراشيده بكار رفته كه بر وجود ورودی به عرض ۲ متر در اين بخش از بنا دلالت دارد. در مركز بنا، صفه ای با جهت شرقی-غربی ساخته شده كه ۹۳ متر درازا و ۹/۳۰ متر پهنا و بين ۳ تا ۵ متر ارتفاع دارد. اين صفه با لاشه سنگ های بزرگ كه حداقل يكی از سطوح آن صاف بوده ساخته شده است و نمای آن با ملاط گچ پوشيده شده كه جز در برخی از سطوح پائين ديوار نشانی از آن نمانده است.

اين ستون ها كوتاه و قطورند. بلندی هر ستون كه شامل پايه، ساقه و سرستون می باشند ۳/۵۴ متر و قطر هر يك از ساقه ستون ها كه استوانه ای شكل می باشند ۱۴۴ سانتی متر است.

مصالح اصلی به کار رفته در معبد سنگ مرمر و ملات گچ است. سنگ ها به شکل ستون، سرستون، پایه ستون، بخش تزئینی روی ستون، لبه فوقانی نمای صفه اول، نمای اصلی بدنه صفه اول، نمای اصلی بدنه صفه دوم و سوم و لاشه پشت کار نمای اصلی دیده می شوند.

برای تهیه سنگ مرمر مورد نیاز از معدن سرکوه چلمران در دو کیلومتری غربی تپه ناهید استفاده شده اما تهیه گچ برای استفاده جای تامل دارد زیرا در منطقه کنگاور تا مسافت های طولانی از اطراف، هیچ معدن گچی وجود ندارد و محققان معتقدند که این حجم از گچ از معادن گچ لرستان به این منطقه حمل شده است.

معبدهای آناهیتا

پنج مکان به نام آناهیتا در جاهای مختلف ایران وجود دارد:

• معبد آناهیتا کنگاور
• معبد آناهیتا بیشاپور
• معبد آناهیتا رفسنجان
• معبد آناهیتا اصطخر
• تپه سرعین (آناهیتا)

معبد آناهیتا کجاست

معبد آناهیتا در میانه شهر کنگاور واقع شده‌ است. این معبد از شرق به تپه باباقورت که اکنون به پارک و فضای سبز تبدیل شده و تعدادی خانه، از جنوب به اراضی کشاورزی و بلوار انقلاب، از غرب به خیابان شهدا و از شمال به بازارچه و بنای امامزاده ابراهیم (ع) و محله های شهری منتهی می شود.

کنگاور در میانهٔ راه امروزی همدان-کرمانشاه و بر سر راه تاریخی هگمتانه-تیسفون قرار گرفته‌ است.