کتیبه و سنگ نگاره های تخت جمشید

کتیبه و سنگ نگاره های تخت جمشید

کشور
ایران
استان
فارس
شهرستان
مرودشت
شهر
مرودشت
دیرینگی
هخامنشیان
 

اطلاعات بازدید

هزینه ورودی
کل مجموعه تخت جمشید هزینه ورودی دارد
امکان بازدید
همه روزه ۸ صبح الی ۱۷:۳۰ (این ساعت ممکن است در ایام مختلف سال تغییر کند)
موزه ها، کاخ موزه ها و بناهای دارای ورودیه وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در روزهای  ۹ و ۱۰ محرم، ۲۸ صفر، ۲۱ رمضان، ۲۵ شوال، ۱۴ خرداد تعطیل هستند.
 

سایر اطلاعات

نزدیکترین جاذبه های گردشگری
 

بسیاری از اطلاعات موجود که در مورد پیشینهٔ هخامنشیان و فرهنگ آن‌ها در دسترس است به خاطر کتیبه ها و گل نوشته‌هایی است که در این کاخ‌ها و بر روی دیواره‌ها و لوحه‌ها آن حکاکی شده‌ است.

پادشاهان ساسانی نیز کتیبه‌هایی در تخت جمشید در کاخ تچر بر جای گذاشته‌اند. همچنین کتیبه‌های دیگری هم به عربی و هم به فارسی در تخت جمشید وجود دارد که جدیدترین آن مربوط به دوره قاجار است این کتیبه به فرمان مظفرالدین شاه قاجار نوشته شده‌است که در دیوار شمالی کاخ تچر قرار دارد.

بر اساس گل نوشته‌های کشف شده در تخت جمشید، در ساخت این بنای با شکوه معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی‌شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده می‌کردند. بیشتر کتیبه های هخامنشیان همانند کتیبه پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید و کتیبه کاخ دروازه کشورها به سه خط میخی پارسی باستان، ایلامی و بابلی و در نزدیکی یکدیگر حک شده‌اند.

کتیبه های تخت جمشید:

  • آپادانا : پارسی باستان پلکان - ایلامی و بابلی پلکان - پی‌بنا -  آجرهای لعابی
  • دیوار جنوبی : پارسی یکم - پارسی دوم - بابلی - ایلامی
  • کاخ ه : سنگ‌نبشته اردشیر یکم - سنگ‌نبشته اردشیر سوم
  • کاخ تچر : پنجره - درگاه - ایوان، نمای جنوبی - نمای غربی - ساسانی - دستگیره درب - سنگ‌نبشته اردشیر سوم
  • کاخ هدیش : ستون‌های ایوان شمالی
  • دیگر : دیوار کاخ دروازه کشورها

کتیبه های تخت جمشید

سنگ نگاره های تخت جمشید

در سنگ‌نگاره‌های تخت‌جمشید هیچ‌کس در حالت خضوع یا سرافکنده نیست و نمایندگان ملل نه به عنوان شکست خوردگان یا برده، بلکه همه به‌طور یکسان عضو جامعه بزرگ جهانی هستند و همه ملل از مادها تا هندی‌ها، تونسی‌ها، آفریقایی‌ها و یونانیان همه به صورت شخصیت مستقل و متکی به خود نقش شده‌اند.

در سنگ نگاره های تخت‌جمشید، فاصله هر ملت به وسیلهٔ یک درخت سرو، که درخت مقدس می‌باشد، جدا شده‌ است. درجه‌بندی نمایندگان ملل بر پایه فرهنگ و سابقه، یا دوری و نزدیکی آنهاست مانند مادها، ایلامیها، خوزیها، بابلیها، آشوریان.

راهنمای ملل، پارسی و مادی یا ایلامی است که دست در دست ملل دیگر جهت راهنمایی مهمانان مشخص شده‌است و مردم همه ملل آزاد بودند تا از لباس، فرهنگ و زبان خود استفاده نمایند. در صف نمایندگان و در کل تخت جمشید هیچ‌کس سوار بر اسب نیست، هیچ‌گونه سعی در برتر نشان دادن یا تفاخر پارسی‌ها نسبت به ملل دیگر را نمی‌توان دید.

نمایندگان ملل دستهایشان را به نشانه دوستی به طرف همدیگر دراز کرده‌اند. داشتن عصا، نشان از مقام و درجه عالی‌ است، کلاه شیاردار بلند، نشان مقام ارتشی و کلاه بلند ساده، نشان بزرگی و کلاه استوانه کوتاه، نشان کارمند درباری و گارد سلطنتی و خدمتگزاران می‌باشد.

سنگ نگاره های تخت جمشید

سنگ‌نگاره پیشکش‌آوران تخت جمشید

در قسمت‌های مختلف کاخ‌های هخامنشیان در تخت جمشید، طرح سنگ نگاره‌ای وجود دارد که به آنها سنگ‌نگاره پیشکش‌آوران گفته می شود. این طرح، پیشکش‌آورانی را نمایش می‌دهد که هر کدام با حمل یک تحفه از پلکانی بالا می‌روند. از این طرح در کاخ هدیش (کاخ اختصاصی خشایارشا شاه) و کاخ تچر (کاخ اختصاصی داریوش بزرگ) استفاده شده‌است.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد سنگ تراشی و معماری هخامنشیان، تخته سنگ‌های تراشیده و حکاکی شده‌ای است که در دیواره پله-گذرهایی که به سمت تالارها و کاخ‌های جشن و مراسمات منتهی می‌شوند، قرار دارند.

این دیواره‌های تراشیده شدهٔ در جوار پلکان‌ها، عموماً تصاویر یک در میان مرد پارسی و مادی را نشان می‌دهد که با حمل خوراکی‌های مختلف نظیر بره، مشک نوشیدنی، ظروف غذا و غیره به سمت مهمانی‌های شاهنشاهی پیش می‌روند.

یکی از این سنگ‌نگاره‌های حجاری شده که در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود، یک مرد پارسی را نشان می‌دهد که در حال حمل مشک آب یا شراب به وسیله یک سینی است. مرد سمت راست که در پله بالاتر قرار دارد، مرد مسلح اهل ماد را نشان می‌دهد که در حال حمل ظرفی درپوش دار است.

سنگ نگاره های پیشکش آوران تخت جمشید

کتیبه‌های گلی تخت جمشید

تعداد بسیاری کتیبه‌های گلی در انبارهای زیر تخت جمشید انباشته شده بود، که در حفاری‌های انجام شده در محل تخت جمشید، این کتیبه ها که بر اثر سوختن تخت جمشید پخته شده بودند، یافت شدند و همگی به آمریکا ارسال شدند که متأسفانه در بین راه تعداد بسیاری از آن‌ها از بین رفتند و مقدار مانده نیز به علت جنگ جهانی دوم در انبارهای دانشگاه آمریکا ماند و ترجمه نشد.

سر انجام ترجمه صورت گرفت که مشخص شد حاوی دفاتر حسابداری امپراتوری هخامنشی است و فراتر از آن مشخص شد ایرانیان در آن زمان چگونه می‌زیسته‌اند. به عنوان مثال مشخص شد کلیه کارگران و مهندسان در ساخت تخت جمشید حقوق در یافت داشته (شراب - گندم و…) و زنان دارای حقوق کامل بوده و حتی مرخصی بارداری داشته و کسانی هم حقوق دریافت می‌داشته‌اند تا از کودکان مراقبت کنند.

متأسفانه در تاریخ ۱۳۸۷ هـ.ش. مشکلات زیادی بر سر این کتیبه‌ها رخ داد، به این شکل که تعدادی یهودی با ادعای دست داشتن حکومت جمهوری اسلامی در بمب‌گذاری‌ها، علیه یهودیان، تقاضای غرامت کرده و به عنوان مال ایران، این کتیبه‌ها را معرفی کردند و تقاضای دریافت این کتیبه‌ها را به عنوان غرامت نمودند.

بر اساس استادان شرکت‌کننده در مستند شبکه دیسکاوری، از میان کتیبه‌های گلی که تاکنون خوانده شده‌است سه موضوع مهم مشخص شده‌است:

  1. - نظام پرداخت حقوق
  2. مصالح و انواع فلزات بکار رفته در تخت جمشید. بر اساس لوحه‌ها خوانده شد. ده‌ها کیلو طلا برای زیباسازی تالارهای پذیرایی و تالار آیین‌ها به‌کار رفته‌ است.
  3. اینکه پرسه‌پولیس در یک اقدام انتقام‌جویانه به آتش کشیده شده‌است.

کتیبه های کاخ آپادانای تخت جمشید

- کتیبه های پلکان کاخ آپادانای تخت جمشید

پارسی باستان : کتیبه پارسی باستان پلکان کاخ آپادانای تخت جمشید در دو سری و در جبهه غربی پلکان شمالی و جبهه جنوبی پلکان شرقی کاخ آپادانا، قرار گرفته‌ است.

ایلامی و بابلی : کتیبه ایلامی و بابلی پلکان کاخ آپادانای تخت جمشید در یک سری و در جبهه شمالی پلکان شرقی کاخ آپادانا قرار گرفته‌ است.

- کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید

کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید، هشت کتیبه باستانی است که از دوران زمامداری داریوش بزرگ به جا مانده‌ است. این کتیبه‌ها از زیر ستون‌های کاخ آپادانای تخت جمشید، کشف شده‌است. چهار کتیبه از این کتیبه‌ها از جنس طلا و چهار کتیبه دیگر از جنس نقره می‌باشند.

داریوش بزرگ فرمان داد تا نام و نشان و ویژگی‌های ایرانشهر (ایران) را بر چهار کتیبه (خشت) طلایی و چهار کتیبه نقره‌ای، به سه زبان و خط پارسی باستان، بابلی و ایلامی حک کنند و چهار جعبه سنگی که هر کدام ۴۵ سانی‌متر طول و عرض و ۱۵ سانتی‌متر بلندی داشت، ساختند و در هر جعبه، یک کتیبه طلایی و یک کتیبه نقره‌ای به همراه چند سکه، از نوع سکه‌های ایونیه و لودیه و یونان، که در آن روزگار رواج داشت (در سال ۵۱۵ پیش از میلاد هنوز سکه‌های داریوش، موسوم به داریک یا داریوشی، ضرب نشده بود) قرار دادند و در چهار گوشه تالار کاخ، زیر پی دیوار آپادانا، با تخته سنگ‌هایی گران مدفون ساختند.

از میان این جعبه‌ها و گنجینه‌های داخل آنها، دو عدد در طول ایام به تاراج رفته‌است. و جای خالی یکی از آنها در گوشه شمال غربی آپادانا، در دل سنگ کوه آشکار مانده بود. فردریک کرفتر در سال ۱۳۱۳ خ به بررسی این جای خالی پرداخت و نتیجه گرفت که باید در سه گوشه دیگر تالار نیز نمونه آن یافت شود. پس از کنده‌کاری و حفاری در گوشه شمال‌شرقی و جنوب شرقی، جعبه‌ها و گنجینه‌های درون آنها را یافتند و به تهران فرستادند. هم اینک یک جفت از کتیبه‌ها در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.

کتیبه تخت جمشید

روی هر یک از این چهار لوحه، متنی به سه زبان پارسی باستان (۱۰ سطر)، عیلامی (۷ سطر) و بابلی (۸ سطر) به خط میخی یک متن مشترک حک شده‌است. ترجمه این متن چنین است:

داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، پسر ویشتاسپه، از تخمه هخامنشی، داریوش شاه گوید: این است کشوری که من دارم. از جایگاه سکاهایی که آن سوی سغدند تا برسد به حبشه، از هندوستان تا برسد به لودیه، که آن را اهورامزدا، مُهست (بزرگترین) خدایان، به من بخشیده‌است. اهورامزدا مرا و این خاندان شاهیم را بپایاد.

- کتیبه آجرهای لعابی کاخ آپادانای تخت جمشید

کتیبه آجرهای لعابی کاخ آپادانای تخت جمشید احتمالاً در سه خط مختلف پارسی باستان، ایلامی و بابلی و در جبهه شمالی کاخ آپادانا قرار گرفته بودند که در طول زمان نابود شده‌اند. پس از کاوش‌های باستان شناسان آمریکایی در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی این کتیبه را به موزه شیکاگو بردند. این کتیبه‌ها دارای کاشی‌های رنگینی با خطوط میخی ایلامی، پارسی باستان و بابلی بودند.

ارنست هرتسفلد باستان‌شناس آمریکایی مقداری کاشی رنگین با خطوط میخی فارسی باستان و بابلی در پای دیوار ایوان شرقی در داخل حیاط یافت که به شیکاگو فرستاد که اکنون در موزه شیکاگو نگهداری می‌شود. قسمت فارسی باستان این کتیبه؛ لوحی است به طول ۱۳۷ سانتی‌متر و عرض ۱۱۴ سانتی‌متر مرکب از ۳۵ آجر (کاشی)، هر یک به ضخامت ۹ و طول ۳۸ سانتی‌متر و ۱۴ نیمه آجر که در موزه شرق‌شناسی شیکاگو به شماره A24112 نگهداری می‌شود.

باستان‌شناس آمریکایی اریش فریدریش اشمیت هم تعداد زیادی تکه آجر لعابدار با حروف میخی ایلامی در حیاط آپادانا نزدیک پلکان ایوان شمالی کشف کرد که بر آنها تنها قسمتی از کلمات داریوش، خشایارشا و پدر را خوانده‌اند و به همین دلیل احتمال می‌دهند که این تکه‌های منقوش، متعلق به کتیبه ایلامی بوده که مضمون همان لوح فارسی باستان خشایارشا را نقل می‌کرده است.

کتیبه های دیوار جنوبی تخت جمشید

این کتیبه ها به دستور داریوش بزرگ ساخته شده است.

یکم پارسی : این کتیبه به میخی پارسی باستان می‌باشد. تعداد سطور این کتیبه ۲۴ سطر است. ترجمه : اهورا مزدای بزرگ که مُهست (بزرگترین) خدایان است. او داریوش را شاه آفرید، او را پادشاهی بخشید، به خواست اهورامزدا داریوش پادشاه است. گوید داریوش شاه: این کشور پارس که اهورامزدایم به من سپرد، که زیبا و خوب اسپ و نیک مردم است. به خواست اهورا مزدا و من داریوش شاه از دیگری نمی‌ترسد. گوید داریوش شاه: چنان باد که مرا اهورامزدا و بُغان (خدایان) دوره شاهی پشتیبانی دهند و این سرزمین را اهورامزدا از سپاه (دشمن)، از سال بدو از (دیو) دروغ بپایاد. بدین سرزمین سپاه (دشمن)، بدسالی و (دیو) دروغ میاد. این را من از اهورا مزدا با ایزدان خاندان شاهی به نماز خواستارم، باشد که اهورامزدا و ایزدان خاندان شاهی این خواهشم را برآورند.

دوم پارسی : این کتیبه به میخی پارسی باستان می‌باشد. تعداد سطور این کتیبه ۲۴ سطر است. ترجمه : من (هستم) داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای بسیار، پسر ویشتاسپه هخامنشی. گوید داریوش شاه: این است کشورهایی که به خواست اهورامزدا، من به یاری این مردم پارس از آن خود کرده‌ام. که بیم من به دلشان نشست، و مرا باج آوردند: عیلام، ماد، بابل، عربستان، سوریه، مصر، ارمنستان، کاپادوکیه، لودیه، ایونیه، یونانیانی که در جزایر هستند و کشورهایی که آن سوی دریای (اژه) هستند، ساگارتیا، خراسان، سیستان، هرات، بلخ، سغد، خوارزم، ناحیه صدگاو، رخج، هند شمال غربی، گندارا، ناحیه سکاها، مکران. گوید داریوش شاه: اگر تو چنین می‌اندیشی: چنان باد که از دیگری نترسم. این قوم پارسی را بپای، اگر قوم پارسی پاییده شوند، اهورا برکت جاودانی بر این قوم (دودمان) ارزانی خواهد داشت.

بابلی : این کتیبه به خط بابلی می‌باشد. تعداد سطور این کتیبه ۲۴ سطر است. موضوع کتیبه ستایش اهورامزدا، اعطاء پادشاهی از اهورامزدا به داریوش بزرگ، گستردگی سرزمین پارس، آرزوی پایندگی برای پادشاهی و کاخ‌های داریوش بزرگ می‌باشد.

ایلامی : این کتیبه به خط عیلامی می‌باشد. تعداد سطور این کتیبه ۲۴ سطر است. ترجمه : من داریوش شاه هستم، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای بسیار، پسر وشتاسپه، یک هخامنشی. چنان که بر بالای اینجا، این دژ ساخته آمد، پیش از آن در اینجا دژی ساخته نشده بود، به خواست اهورامزدا این ارگ را من ساختم. اهورا مزدا و دیگر ایزدان را خواست که این ارگ ساخته شود. پس من آنان را ساختم و من آن را ایمن و زیبا و به اندازه ساختم چنانکه می‌خواستم و گوید داریوش شاه: چنان باد که اهورامزدا یا دیگر ایزدان مرا بپایند و نیز این ارگ را، و گذشته از این، هر آنچه در اینجا بر پای کرده شد، مباد آن که به چنگ بدخواه و بداندیش بیفتد.

کتیبه اردشیر یکم در کاخ ه

این کتیبه نشان می‌دهد که اردشیر یکم نیز همچون پدر خود خشایارشا و نیایش داریوش بزرگ پیرو کیش اهورایی بوده‌است.

ترجمه قسمتی از کتیبه :

خدای بزرگ است اهورامزدا که آسمان را آفرید، که این زمین را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را از برای مردم آفرید، که اردشیر را شاه کرد. به خواست و تأیید اهورامزدا، این کاخ را که پدرم خشایارشاه بنایش را شروع کرده بود، تمام کردم. باشد که اهورامزدا، مرا و شهریاری مرا و آنچه که من کردم، جاودان دارد.

کتیبه های کاخ تچر

پنجره : بر روی پنجره‌ها، طاقچه‌های ایوان و تالار اصلی کاخ تچر واقع شده‌است. این کتیبه به سه زبان میخی پارسی باستان، خط میخی ایلامی، میخی بابلی نقر شده‌است که هر زبان دارای یک سطر است. موضوع کتیبه معرفی و ثبت ساخت دریچه سنگی در کاخ تچر است. این کتیبه به امر داریوش بزرگ ثبت شده‌است.

درگاه : بالای نقش داریوش بزرگ، درب ورودی کاخ تچر (بالای هر دو بدنه جرزگاه های درگاه، بین ایوان و تالار مرکزی) واقع شده است. این کتیبه به سه زبان میخی پارسی باستان، خط میخی ایلامی، میخی بابلی نقر شده است که هر زبان دارای ۶ سطر است. موضوع کتیبه معرفی داریوش بزرگ و ساخت کاخ تچر است. این کتیبه به امر داریوش بزرگ ثبت شده است.

ایوان : بر روی دو پایه سنگی دو طرف ایوان کاخ تچر واقع شده‌است. این کتیبه شامل سه خط میخی پارسی باستان (۱۵ سطر و در بالا)، خط میخی ایلامی (۱۴ سطر و در میانه) و میخی بابلی (۱۳ سطر و در پایین) می‌باشد که در دو سری و به دستور خشایارشا پسر داریوش بزرگ (سازنده کاخ تچر) نقر شده‌است.

نمای جنوبی : در نمای جنوبی کاخ تچر در سه لوح در فواصل مساوی که مزین به نقوش برجسته بوده و راه پله اصلی کاخ بر طرفین آن واقع است، قرار دارد.

کتیبه اردشیر سوم :

تالار مرکزی شش در داشته که دو تا به ایوان جنوبی باز می‌شده و دو تا به اتاق‌های شمالی می‌پیوسته و یک در به اتاق شرقی راه داشته‌است. یک در دیگر هم، کفش‌کن غربی را به تالار مرکزی پیوند می‌داده و در سمت غرب همین کفش‌کن است که در زمان اردشیر سوم پلکانی دو طرفه ساخته‌اند که بر دیواره آن نقش هدیه‌آورانی چند، نقش کرده‌اند که وسط جبهه غربی‌اش، کتیبه‌ای از اردشیر سوم به زبان فارسی باستان منقور است که ترجمه آن چنین است:

خدای بزرگ اهورامزدا است که این جهان را آفریده، که آن آسمان را آفریده، و خوشبختی را آفریده، که مرا، اردشیر، شاه کرده، یگانه شاهی از بسیاری، یگانه فرمانروایی از بسیاری، گوید اردشیرشاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، شاه این سرزمین: من پسر اردشیر (دوم) شاهم، اردشیر شاه پسر داریوش (دوم) شاه بود، داریوش شاه پسر اردشیر (یکم) شاه بود، اردشیر شاه پسر خشایارشا شاه بود، خشایارشا شاه پسرداریوش شاه بود، داریوش شاه پسر ویشتاسپه بود، ویشتاسپه پسر آرشامه، از تخمه هخامنشی. گوید اردشیرشاه: این پلکان سنگی را من ساختم. گوید اردشیرشاه: بادا که اهورامزدا و ایزدمهر مرا بپایند و این کشور را و آنچه را بر دست من کرده شد.

از اینجا پیدا است که این بخش از بنا، به دستور اردشیر سوم که از ۳۵۸ تا ۳۳۸ قبل از میلاد پادشاهی راند، دستکاری و تکمیل شده‌است. در شمال این پلکان، سنگی را به صورت طاسی کم عمق کنده‌اند. محوطه حفاری شده چهارگوش آن، به راه آبی می‌پیوندد که چند متری به سوی غرب رفته سپس می‌پیچد و بیش از ۴۰ متر به سوی جنوب پیش می‌رود تا به راه‌آب‌های زیرزمینی حیاط جنوبی تچر می‌پیوندد. در کنار این راه‌آب، آثار دیوارهایی یافت می‌شود که مشخص می‌سازد زمانی اینجا اتاقکی بوده‌است، اما مشخص نیست که این سنگاب برای تشریفات مذهبی به کار برده می‌شده‌ است یا برای احتیاجات عادی روزانه یا اینکه سنگ ناودان بومی بوده‌ است.

کتیبه خشایارشاه در ایوان شمالی کاخ هدیش

بر پیشانی دو جرز دو طرف ایوان شمالی کاخ هدیش، کتیبه خشایارشاه به سه زبان نوشته شده‌است. که ترجمه آن چنین است:

خدای بزرگی است اهورامزدا که این زمین را آفرید. آن آسمان را آفرید که مردم را آفرید که شادی را برای مردم آفرید که خشایارشا را شاه کرد یگانه شاهی از شاهان یگانه فرمانداری از فرمانداران بسیار.

منم خشایارشا، شاه بزرگ، شاه کشورهایی که دارای ملل گوناگون است، شاه این زمین بزرگ و پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.

به خواست اهورامزدا این بنا هدیش را من ساختم. اهورمزدا با خدایان، مرا و پادشاهی‌ام را و آنچه ساخته‌ام نگاهدارد.

کتیبه کاخ دروازه کشورها

کتیبه کاخ دروازه کشورها در دیواره‌های این کاخ، بالای چهار پیکر بزرگ حیوانات قرار دارد. این کتیبه‌ها در ۴ سری و در ۳ زبان در این کاخ نقر شده‌است. چیدمان کتیبه‌ها به نحوی است که در هر ۴ سری، متن بابلی به سمت اندرون کاخ و بنا، متن پارسی در میان دو زبان دیگر و متن ایلامی در جهت خارجی و بیرونی دروازه حک شده‌است. این کتیبه ها به فرمان خشایارشا ایجاد شده‌است.

ترجمه این کتیبه به شرح زیر است:

خدای بزرگ (است) اهورمزدا که این زمین را آفرید، که این آسمان را آفرید، که شادی مردم را آفرید که خشایارشا را شاه کرد، یک شاه از بسیاری، یک فرماندار از بسیاری. من خشایارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای شامل همه گونه مردم، شاه در این زمین بزرگ دور و دراز، پسر داریوش شاه هخامنشی. خشایارشا گوید: به خواست اهورمزدا این دالان همه کشورها را من ساختم، بسیار چیزهای زیبای دیگر در این پارس کرده شده که من کردم و پدر من کرد. هر کاری که بدیده زیبا است آن همه را بخواست اهورمزدا کردیم. خشایارشا گوید: اهورمزدا مرا و شهریاری مرا بپایاد و آنچه بوسیله من کرده شده و آنچه بوسیله پدرم کرده شده آن را اهورمزدا بپایاد.

تخت جمشید کجاست

تخت جمشید در ۱۰ کیلومتری شمال شهر مرودشت و در فاصله حدود ۶۰ کیلومتری شمال شرق شیراز، در استان فارس قرار دارد.