کاخ تچر

کاخ تَچَر، کاخ تچرا، تالار آینه یا کاخ اختصاصی داریوش بزرگ به معنای خانه زمستانی از نخستین کاخ‌هایی است که بر روی صفه تخت جمشید کشف گردید. سنگهای این بنا کاملا صیقل داده شده بود و تصویر در آنها انعکاس می یافت. به همین جهت در این اواخر آن را آینه خانه یا تالار آینه هم می‌خواندند. کاخ تچر در جنوب‌غربی کاخ آپادانا و رو به جنوب، قرار دارد.

معماری و ویژگیهای کاخ تچر

کاخ تچر روی سکویی قرار گرفته که حدود ۲۰ ۲٫ تا ۳ متر از کف آپادانا و حیاط مجاورش بلندتر است.

طرح کاخ تچر با محور طولی، شمالی-جنوبی، به صورت مستطیل است و ۴۰ متر طول و حدود ۳۰ متر عرض دارد. این کاخ یک تالار مرکزی ۱۲ ستونی (۳ ردیف ۴ تایی) دارد که اطرافش اتاق های کوچکی است، در شمال، دو اتاق مربع شکل با چهار ستون که به اتاق های باریک و بلند کناری محدود می شدند و در جنوب، یک ایوان ۸ ستونی (دو ردیف چهارتایی) که به دو اتاق جانبی متصل می شد.

ستونهای کاخ تچر از جنس چوب بود که هچ اثری از آنها باقی نمانده است. کف اتاقها به شیوه دوره کاخ سازی داریوش، به رنگ قرمز بوده است. یک پلکان دو طرفه در جنوب بنا، وجود دارد که از دو سوی به ایوان جنوبی می‌رسد.

پلکان جنوب حیاط به سطح مرتفعی می‌رسد که آثار کاخی را بر خود دارد که آن را «کاخ ه» می‌نامند و پلکان شرقی به دو دهلیز منتهی می‌شود که رو به سمت شرق، به حیاط شمال هدیش باز می‌شوند.

سنگ نگاره های کاخ تچر

روی دیواره های پلکان کاخ تچر، نقوش مختلفی وجود دارد. کتیبه هایی از داریوش اول، خشارشاه و اردشیر سوم (شاهان هخامنشی) در این کاخ موجود است. نقش افرادی که بره، خوراکی یا ظروف آشپزخانه در دست دارند، بر بدنه پلکان ها حک شده است و افراد را یک در میان، در جامه پارسی و مادی نشان داده اند.

سربازهای نیزه‌دار و سپرکش پارسی را، بر درگاه‌های اتاق‌های غربی و داریوش بزرگ با خدمه‌اش را، بر درگاه‌های تالار مرکزی، حجاری کرده‌اند. تاج داریوش کنگره‌دار بوده و رویه آن را با ورقه‌ای از زر پوشانده بوده‌اند. دست‌بند، یاره، طوق، گوشوار و گوهرنگاری‌های لباس داریوش نیز با فلزات گرانبها ساخته و در سنگ نشانده شده بود که اسکندر و یارانش آنها را کنده و ربوده بوده‌اند.

لباس داریوش منقش به گل، بوته، ستاره و شیرهای غران و ملون به رنگ‌های گوناگون بوده‌است. این تزئینات را محققان به دقت بررسی کرده‌اند که تیلیا و همسرش موفق شده‌اند آنها را بازسازی و مشخص سازند. حاصل کار این دو نفر برای تاریخ هنر هخامنشی، فوق‌العاده اهمیت دارد و ثابت کرده‌است که روی تاج و کلاه و قسمت‌هایی دیگر از جامه سربازان و مهتران رنگ‌آمیزی و سوزن‌گری کرده بوده‌اند.

کتیبه های کاخ تچر

کتیبه هایی از داریوش اول، خشایارشا و اردشیر سوم، در پنجره، درگاه، ایوان، نمای جنوبی، نمای غربی و دستگیره درب کاخ تچر، به جای مانده است. همچنین کتیبه هایی از دوران های بعدی پس از هخامنشان، نیز در این کاخ موجود است. این کتیبه ها مربوط به اشخاصی مثل شاپور دوم، عضدالدوله دیلمی، بهاءالدوله دیلمی، علی آق‌قویونلو و سلطان ابراهیم میرزا تیموری، می باشد.

سرقت جامه چین‌دار داریوش، جانشینی خشایارشا

یک اروپایی به نام کورنلیوس دو براوون، که در سال ۱۷۰۴ میلادی این بنا را دیده بود، با قلم و تیشه، نقوش دو جانب درگاه را ضایع کرده‌ و بخشی از حجاری جامه چین‌دار هر دو نقش داریوش را، که حاوی کتیبه بود، کنده و به پاریس برده‌است. این تکه‌های ربوده شده، اکنون در گنجینه نشان‌های کتابخانه ملی فرانسه موجود است. روی چین‌های لباسی که متعلق به نقش جرز غربی بوده کتیبه‌ای به سه زبان می‌گوید:

داریوش شاه بزرگ، پسر ویشتاسپه، هخامنشی

اما روی چین‌های جامه منقوش بر جزر شرقی که آن نیز به گواهی نوشته بالای درگاه از آن داریوش بوده‌است، آمده:

خشایارشا، پسر داریوش شاه هخامنشی

این کتیبه دومی بسیار شگفت‌انگیز است، زیرا بر نقشی کنده شده که تاج کنگره‌دارش ثابت می‌کند که او داریوش بزرگ است. از گواهی هرودت می‌دانیم که داریوش در اواخر عمر، خشایارشا را جانشین خود کرده بود و احتمال زیاد است که وی در سال‌های آخر عمر داریوش، در واقع شریک او در پادشاهی بوده و تاج و جامه او را می‌پوشیده‌است. بنابراین نقش و کتیبه جرز به سال‌های آخر داریوش تعلق دارد و شراکت خشایارشا در سلطنت با پدرش را گواهی می‌دهد.

یک سنگ‌نبشته دیگر هم وجود دارد که هجده مرتبه بر قاب دریچه‌های کاخ تکرار شده و آن هم به سه زبان است و می‌گوید:

قاب سنگی که برای ویث (خانه شاهی) داریوش درست شده‌است.

این کتیبه‌ها ثابت می‌کنند که تاقچه‌های یکپارچه را در همان مکان تراشیده و پرداخت سنگ کرده‌اند و برای کار گذاردن در این کاخ، معین و مشخص نموده‌اند. از همین متن‌ها هم می‌شود فهمید که کاخ تچر بر خلاف تصور برخی که آن را معبد و پرستشگاه دانسته‌اند به واقع یک کاخ نشیمن یا اختصاصی بوده‌است.

تخت جمشید کجاست

تخت جمشید در ۱۰ کیلومتری شمال شهر مرودشت و در فاصله حدود ۶۰ کیلومتری شمال شرق شیراز، در استان فارس قرار دارد.